Er is nu veel onrust in West Papoea, de voormalige kolonie Nederlands Nieuw Guinea. Deze werd in 1962 aan de Verenigde Naties over gedragen, en wel de UNTEA: de “United Nations Temporary Executive Authority” (“Tijdelijke uitvoerende macht van de Verenigde Naties”). Deze droeg de macht per 1 mei 1963 over aan Indonesië. Op de politieke ontwikkelingen hieromtrent ga ik hier niet in.
We kennen de UNTEA allemaal van de opdrukzegels uit voormalig Nederlands Nieuw Guinea. Deze hebben exact bovenstaande looptijd. Op bijgaande ‘laatste dag envelop’ (afb. 1) zit een blok van vier stuks 2-cents UNTEA zegels. Het stempel er boven is van Hollandia 30.IV.1963, de laatste dag van geldigheid van de UNTEA zegels. “Hollandia” heet, na een aantal naamswisselingen, nu “Jayapura” de hoofdstad van de Indonesische Provincie West-Papua. Het voormalige Nederlands Nieuw Guinea heeft ook nog “Irian Barat” (“West-Irian”) geheten. Indonesië heeft nooit heimelijk gedaan over haar uitdrukkelijke wens dat Nederlands Nieuw Guinea bij Indonesië hoort. Links boven op deze ‘laatste dag envelop’(afb. 1) staat dan, één dag voor de overdracht, al een landkaart met de Indonesische vlag en de tekst “Irian Barat wilajah Republik Indonesia! Soekarno” (West Irian is grondgebied van de republiek Indonesië!”).
Indonesië annexeerde, op postzegels althans, Nederlands Nieuw Guinea al vóór de overdracht aan de UNTEA. Op bijgaand blok uit augustus 1961, twee maanden voor de overdracht aan UNTEA, is het dan nog Nederlands Nieuw Guinea al donkerblauw gekleurd, net als heel Indonesië (afb. 2). De wit gekleurde delen van de eilanden horen niet tot Indonesië. Het zijn van links naar rechts, respectievelijk een deel van Maleisië (Noordelijk deel van Borneo) en Portugees Timor (zie onder de “n” van “Indonesia”) Deze werden dus, i.t.t. Nederlands Nieuw Guinea, niet geannexeerd.
Het is een politiek gevoelig terrein voor zowel Nederland, Indonesië als de in het buitenland verblijvende Papoea’s, waarvan een aanzienlijk deel in Nederland woont. In Nederland zijn er ongeveer 65 organisaties die zich met voormalig Nederlands Nieuw Guinea bezig houden. Een vijftal met de politieke ontwikkelingen c.q. wens tot onafhankelijkheid. De rest houdt zich bezig met o.a. het behoud van de Papoea kunst, het contact tussen oud bestuursambtenaren of oud militairen uit voormalig Nederlands Nieuw Guinea, of het ondersteunen van Papoea kinderen die naar school willen maar dat niet kunnen.
Zelf ondersteun ik de organisatie Papoea Jeugd Naar School t.b.v. Papoea’s en specifiek jongeren die studeren om de verpleging in te gaan. Dit omdat mijn schoonvader gouvernementsarts was, en dorpsverzorgsters op leidde, in het zuidelijke Merauke. Mijn vrouw heeft er – als kind – zeven jaar gewoond. Ik heb dit prachtige land ook diverse malen bezocht. Bijgaand een foto van het postkantoor uit die tijd (afb. 3), dat als woning in gebruik was, maar in 2019 gerenoveerd is.
Jan Heijs, Amsterdam
