Een fluitje van een cent tegenwoordig om een direct mail campagne op te zetten die geheel gepersonaliseerd is, dus gericht aan een persoon en de naam van de persoon komt in de brief ook terug. Met een simpel tekstverwerkingsprogramma of bijvoorbeeld Excel kan iedereen dat eenvoudig voor elkaar krijgen. Dat was vroeger natuurlijk wel anders, en zeker als we het hebben over het jaar 1903. Van een computer of enigermate van automatisering had men nog nooit gehoord. En toch kon het toen ook!
Postwissel
De afgebeelde binnenlandse postwissel is geheel gepersonaliseerd ingedrukt. Gedrukt ja, want ook een printer bestond uiteraard nog niet. De afzender is de bekende boekhandel/uitgever Noordhoff in Groningen (AFB. 1). Dit is dus een standaardtekst. Op de coupon de naam en woonplaats van degene die moet gaan betalen: A. Hendriks, Delfzijl. Ook het bedrag is al ingevuld, evenals de datum van storting.
Op de achterzijde (AFB. 2) staat de bestelling: Van Oss: Kaart der Noord-Amerikaansche Spoorwegen op linnen, gevouwen in omslag. Hoogachtend A.H. (A. Hendriks, dus ook hier personalisatie).
Voorwaar een knap staaltje gepersonaliseerd drukwerk in 1903! In juli 1903 werd de kaart aangekondigd in De Groene Amsterdammer (AFB. 3).
Noordhoff
Maar waarom geeft een Nederlandse uitgever een kaart uit – gemaakt door een Nederlander – over de spoorwegen in Noord-Amerika? De uitgeverij P. (Popko) Noordhoff was (en is) geen onbekende. Later gefuseerd tot Wolters-Noordhoff en thans Noordhoff Uitgevers. De postwissel is voorgedateerd op betaaldatum 18 Sept. (1903). Deze zal dus enige dagen tevoren verzonden zijn. September 1903 is een cruciale datum, want Popko overleed op 12 september van dat jaar.
Van Oss (Salomon Frederik, AFB. 4), de maker van de spoorwegkaart, werd in 1902 aangesteld als hoofdredacteur van De Nieuwe Financier en Kapitalist (een uitgave van Noordhoff) en directeur van N.V. P. Noordhoff. Hij richtte er ook Effectenkantoor van Oss & Co. op. In 1904 verhuisde hij naar Den Haag en in 1910 werd daar het effectenkantoor omgedoopt tot Van Oss & Co.’s Bank. De zaken verliepen succesvol en in 1914 verscheen zijn eigen weekblad: De Haagsche Post (thans HP/De Tijd).
Noord-Amerika
Van Oss (1868-1949) vertrok in 1888 naar Londen om er onder andere als correspondent te werken. Van 1890-1892 reisde hij naar Noord-Amerika en na terugkomst gold hij als specialist op het gebied van de Amerikaanse spoorwegen. In 1905 werd met geld van Van Oss de Oklahoma Central Railway (1905-1914) gebouwd, omgedoopt in Oklahoma Central Railroad (1914-1942). Aan de – inmiddels opgebroken – spoorlijn ligt het dorpje en voormalig station Vanoss, genoemd naar de mede-financier van het project.
Naast de kaart heeft hij ook nog twee boeken gepubliceerd over Amerikaanse spoorwegen:
- American railroads as Investments, Londen [etc.], 1893
- Amerikaansche spoorwegwaarden, Groningen, 1903
Bronnen
- Wikipedia NL en EN
- Delpher (afb. 3)
- Biografisch Woordenboek van Nederland (afb. 4)
